Written by: Suprabh Acharya - 27014, Grade IX
Posted on: 03 July, 2023
व्यवसायमुखी खेती भन्नाले नाफा कमाउने उद्देश्यले सञ्चालन गरिएकाे नगदे तथा खाद्यान्न बाली र पशुपालनकाे ठुलाे परिमाणमा गरिने कृषिलाई बुझिन्छ । यसकाे प्राथमिक लक्ष्य नै नाफा कमाउने हुन्छ । यसमा सामान्यतया उन्नत प्रविधि, मेसिनरी र प्रविधि प्रयोग गरी उन्नत बाली जस्तै तरकारी खेती र जनावरहरूको पालनपोषण गरिन्छ ।
व्यवसायमुखी खेतीमा, बजारको माग पूरा गर्न उत्पादन दक्षता र उत्पादनलाई धेरै बनाउनमा महत्त्व दिइन्छ भने यसमा प्रायः विशेष खेती गर्ने अभ्यासहरू र सिँचाइ प्रणालीहरू, यान्त्रिक उपकरणहरू, कीटनाशक विषादीहरू र मलहरू जस्ता आधुनिक कृषि प्रविधिहरूको प्रयोग समावेश हुन्छ । यस्ताे फार्महरू सामान्यतया व्यवसायको रूपमा चलाइने भएकाले यसमा गरिने क्रियाकलाप आर्थिक विचारहरूद्वारा सञ्चालित हुन्छन् । व्यवसायमुखी खेतीले कृषियोग्य खेती (गहुँ, मकै, भटमास जस्ता बालीहरूको खेती), बागवानी (फलफूल, तरकारी र सजावटी बोटबिरुवाहरू उब्जाउने), पशुपालन (मासु, दुध, अन्डाका लागि पशुपालन) लगायतका विभिन्न प्रकारका कृषिहरू समावेश गर्ने गरेकाे पाइन्छ । कुखुरा पालन, माछा पालन, आदि पनि यस खेतीअन्तर्गत समावेश हुन्छ ।
ठुला व्यवसायमुखी फार्महरूका लागि धेरै क्षेत्रफल भएकाे जमिनको आवश्यकता पर्दछ र उल्लेखनीय सङ्ख्यामा कामदारहरू पनि आवश्यक पर्दछ जसले गर्दा ठुलाे जनशक्तिलाई रोजगारी दिने माध्यमकाे रूपमा व्यवसायमुखी खेतीलाई लिन सकिन्छ । व्यवसायमुखी खेती गर्ने व्यवसायीहरूकाे खाद्य प्रशोधन कम्पनीहरू,थोक बिक्रेताहरू, वा खुद्रा विक्रेताहरूसँग आफ्नाे उत्पादनकाे बिक्रीका लागि उत्पादनहरू आपूर्ति गर्न सम्झौता गरिने गरिन्छ । खाद्यान्न र कृषि उत्पादनहरूको बढ्दो विश्वव्यापी माग पुरा गर्न व्यवसायमुखी खेतीले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
व्यवसायमुखी कृषि विश्व अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड हाे । जसले खाद्यान्न र निर्वाहका लागि आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा गर्दछ । विश्वको जनसङ्ख्या विस्तार हुँदै जाँदा, कृषि उत्पादनहरूको माग बढ्दै गएको छ । जसले उद्यमशीलताका लागि अवसरहरू सृजना गरेकाे छ । बढ्दो जनसङ्ख्यालाई खुवाउन र खाद्य सुरक्षा सुनिश्चित गर्न कृषि व्यवसायले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसले अत्यावश्यक आहारको आवश्यकता पूरा गर्नुका साथै यसले आर्थिक वृद्धि, रोजगारी सृजना र गरिबी निवारणमा पनि महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछ । यसबाहेक, कृषि क्षेत्र आज भनिएकाे दिगो विकास, वातावरण संरक्षण, र ग्रामीण विकाससँग जोडिएको विषय पनि हाे त्यसैले यसलाई विश्वव्यापी एजेन्डाको एक प्रमुख सवाल बनाउँदै लैजानु आजकाे आवश्यकता हाे । अझ भन्नुपर्दा नेपाल जस्ताे कृषि प्रधान मुलुकमा यस किसिमकाे व्यवसायिक खेतीलाई प्रवर्धन र विकासकाे मुल प्रवाहीकरणमा समाहित गराउन सके समृद्ध नेपाल सुखी नेपालीकाे परिकल्पना पूरा गर्न भूमिका खेल्न सक्दछ ।
कृषि व्यवसायका लागि अनुकूलन वातावरणकाे आवश्यक पर्दछ । जलवायु परिवर्तनबाट उत्पन्न अनिश्चितता, पानीको अभाव, किरा र रोगको प्रकोप र सीमित खेतीयोग्य जमिनले किसान र कृषि व्यवसायका लागि निक्कै बाधाहरू उत्पन्न गरेको छ । यसका साथै साना किसानका लागि आजकाे वित्त, प्रविधियुक्त बजारमा पहुँच वृद्धिका लागि निरन्तर चुनौती पनि बनेको छ । वस्तुको मूल्यको अस्थिरता, व्यापारिक अवरोधहरू र नीतिगत असमानताहरूले व्यवसायमुखी कृषि सञ्चालन जटिल बनाउने भए तापनि उद्यमीहरूलाई व्यवसायमुखी कृषिमा समावेश गरी अघि बढाउनु आजकाे माग हाे । कृषि व्यवसाय एक जीवन्त र अपरिहार्य क्षेत्र हो जसले खाद्य उत्पादन र उपभोग बिचको खाडललाई कम गर्छ । चुनौतिहरूलाई सम्बोधन गरेर, प्राविधिक विकासको फाइदा उठाएर, र नयाँ नयाँ अवसरहरूको खोजी गरेर, उद्यमीहरूलाई खाद्य सुरक्षा, दिगो विकास र आर्थिक समृद्धिमा योगदान पुर्याउन सक्छन् ।
