राताे मच्छिन्द्रनाथ

Written by: Sulav Maharjan - 25017, Grade X

Posted on: 05 July, 2022

करिब एक हजार ६०० वर्ष  पुरानाे याे जात्राको विशिष्ट सांस्कृतिक एवं धार्मिक महत्त्व रही आएको छ । पाटनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण तथा उपत्यकाकै सबैभन्दा लामो जात्राका रूपमा रहेको याे जात्रा वैशाखशुक्ल प्रतिपदादेखि सुरू भई असारशुक्ल चौथीमा समाप्त हुने गरेको छ ।

राताे मच्छिन्द्रनाथ जात्रा पाटन र ललितपुरको लागि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण जात्रा हो । यो पाटनकाे एक प्रकारको धार्मिक जात्रा हो । पुल्चोकको बिचमा ६० सेन्टिमिटर अग्लो कोरीट निर्माण गरेर महोत्सव सुरु हुन्छ । रथ सकिएपछि उनको मन्दिरमा रहेको ढुङ्गाको प्रतिमा स्थापना गरिन्छ । ढुङ्गा दया तबहालबाट पुल्चोकसम्म ल्याइन्छ । चकुवा ड्याहको सबैभन्दा सानो रथ भने यसको यात्रामा पूरा हुन्छ। रथ तान्ने पहिलो दिन धेरै रमाइलो गर्छन् । पहिलो दिन विभिन्न ठाउँबाट ल्याएका बाजाहरू बजाएर बाजाको धुनमा धुमधाम नाचगान गर्छन् । बेलुकी ४ बजे पुल्चोकको बिचमा पुगेपछि एक अर्कालाई भेट्ने बित्तिकै मङ्गलबजारबाट सानो रथको लागि  सानो र ठुलो रथको  लागि ठुलाे डाेरीले पुल्चोकदेखि गहबलसम्म तानेर लगिन्छ । दोस्रो दिन ठुलो र सानो रथ मङ्गलबजारबाट सुन्धारासम्म तानेर लैजाने परम्परा थियाे । अहिले याे मङ्गल बजार जावला खेल आदि विभिन्न ठाउँमा तानेर लगिन्छ । छैटौँ दिन ठुला र सानो रथ चक्रवहिलबाट लगनखेलसम्म तानेर पुराइन्छ । लगनखेलको बिचमा एउटा ठुलो रुख रहेको छ  । जसमा ठुलाे र सानो रथलाई २, २ राउन्ड घुमाइन्छ । चाखलाग्दो कुरा के छ भने ७ औँ दिन महिलाले लगनखेलसम्म रथ तान्ने परम्परा छ । ठिक छेउँमा पुगेपछि ठुला छोटो र सानाे रथ जावलाखेल पुग्छन् । दुई रथ जावलाखेल पुगेपछि ज्योतिषीले भूतजात्राको मिति तय गर्छन् । भूत जात्रालाई ठुलो रथको बनियान जात्रा भनिन्छ । तिनीहरूले राज्यको प्रमुख व्यक्ति नियुक्त गर्छन् र सरकारी अधिकारीहरू ठुलाे रथमा चढ्छन्  । तिनीहरू चारैतिरबाट रत्नले जडित कालो बनियान देख्छन् । जसलाई हेर्न मानिसहरू भेला हुन्छन् । जावलाखेलमा भोटाे समारोहपछि रातो मच्छिन्द्रनाथ धिङ्गा दहको मूर्ति बुङ्गामती फर्काइन्छ । त्यहाँ ६ महिना बिताइएपछि सानो रथ आफ्नै घर जान्छ ।