Written by: Niharika Shrestha - 2022022, Grade XI
Posted on: 30 September, 2020
सामाजिक सञ्जाल भनेको के हो ? सामाजिक सञ्जाल कम्प्युटरमा आधारित प्रविधि हो जसले भर्चुअल नेटवर्कहरू र समुदायको निर्माणमार्फत् विचारहरू र जानकारीको साझेदारीलाई सहज गर्दछ । प्रयोगकर्ताहरू वेबमा आधारित सफ्टवेयर वा वेब अनुप्रयोगमार्फत् कम्प्युटर ट्याब्लेट वा स्मार्टफोनमार्फत् सामाजिक सञ्जालमा व्यस्त रहन्छन् । अक्सर यसलाई सूचना र सन्देशका लागि प्रयोग गरिन्छ । १० कराेडभन्दा बढी दर्ता गरिएका प्रयोगकर्ताहरूको साथ सबैभन्दा लोकप्रिय सामाजिक सञ्जाल वेबसाइटहरूमा फेसबुक, टिकटक, इन्स्टाग्राम, ट्विटर,टम्बलर, लिंक्डइन र बैदु टिएबा समावेश छन् । अन्य लोकप्रिय प्लेटफार्महरू जुन कहिलेकाहीँ सामाजिक सञ्जाल सेवाहरू भनेर चिनिन्छन्ः टेलिग्राम, सिकोर्ड, युट्युब आदि हुन् ।
जब हामी सामाजिक मिडियाकाे सकारात्मक पक्ष हेर्छौं, हामी असङ्ख्य लाभहरू फेला पार्दछौँ । सबभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा यो शिक्षाका लागि एक महान् उपकरण हो । सबैलाई आवश्यक जानकारी एक क्लिक टाढा मात्र छ । विद्यार्थीहरूले सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरेर आफूलाई आवश्यक विभिन्न विषयमा शिक्षा लिन सक्छन् । यसका अतिरिक्त लाइभ लेक्चर अब सामाजिक सञ्जालको कारण सम्भव छ । तपाईं नेपालमा बसेर अमेरिकामा भइरहेको व्याख्यानमा भाग लिन सक्नुहुन्छ । यस महामारीमा विद्यार्थीहरू हरबखत भर्चुअल क्लासहरू लिन सक्षम छन् । सामाजिक सञ्जाल प्लेटफार्महरू चिन्ता र लामो समयसम्मको दुख कम गर्न साथीहरू र परिवारसँग सञ्चार कायम गर्न आम जनताका लागि सहयोगी भएको छ, त्यसैले याे मनौवैज्ञानिक समस्या कम गर्नका लागि महत्त्वपूर्ण साधन बन्न पुगेकाे छ । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा यसले युवा उदियमान कलाकारहरूका लागि नि: शुल्क आफ्नो प्रतिभा प्रदर्शन गर्न एक उत्तम प्लेटफार्म प्रदान गर्दछ । तपाईं सामाजिक सञ्जालमार्फत् पनि रोजगारीका लागि ठुला अवसरहरू प्राप्त गर्न सक्नु हुने छ । यस्ता अनौठा फाइदाहरू भए पनि, सामाजिक सञ्जाल समाजको सबैभन्दा हानिकारक तत्त्वहरूमध्ये एक मानिन्छ । यदि सामाजिक सञ्जालको प्रयोगको अनुगमन गरिएको छैन भने यसले गम्भीर परिणाम निम्त्याउन सक्छ । सामाजिक सञ्जालमा भइरहेको ओभरसेरीले बच्चाहरूलाई सिकारीहरू र ह्याकरहरूको निसाना बनाउँछ । यसले साइबर गुमाउने कार्यमा पनि पुर्याउँछ जसले कुनै पनि व्यक्तिलाई गम्भीर रूपमा असर गर्दछ । यसैले सामाजिक सञ्जालमा साझेदारी, विशेष गरी बच्चाहरूलाई सबै समयमा निगरानी गर्नुपर्छ । सामाजिक सञ्जालकाे लत धेरै हानिकारिक छ । यदि एक व्यक्ति सामाजिक सञ्जालको दुर्व्यसनमा पर्दछ भने ऊ घन्टाैँसम्म कुनै वास्तविक जीवन अन्तर्क्रियाबिना बस्न सक्छ जुन उसको आँरवाका लागि मात्र हानिकारक नभई उसको मानसिक स्वास्थ्यका लागि पनि हानिकारक हुनेछ । सामाजिक सञ्जालकाे उदयले युवा तथा पुरानो पुस्तालाई अझ असामाजिक बनाएको छ र यसरी सबैका बिच वास्तविक जीवनमा सञ्चार घटाएको छ । जति व्यक्तिहरू आफैँलाई सामाजिक सञ्जालमा लिप्त गर्दछन्, उनीहरूलाई उति बढी यसकाे लत लाग्छ र उनीहरू आफ्ना परिवार र साथीहरूबाट भाैतिक रूपमा टाढिन खाेज्छन् ।
सङ्क्षेपमा भन्नु पर्दा पक्कै पनि सामाजिक सञ्जालका बेफाइदा र हानिहरू छन् तर यो सबै अन्तमा प्रयोगकर्तामा निर्भर हुन्छ । युवाहरूले विशेष गरी उनीहरूको शैक्षिक प्रदर्शनहरू र सामाजिक सञ्जालको बिचमा सन्तुलन सिर्जना गर्नुपर्दछ । कुनै पनि चिजको अधिक प्रयोग हानिकारक छ र यही कुरा सामाजिक सञ्जालमा पनि लागु हुन्छ । त्यसकारण हामीले सही सन्तुलनका साथ सन्तोषजनक जीवन बिताउने प्रयास गर्नुपर्दछ ।
