Written by: Sashwat Paudel - 2022019, Grade X
Posted on: 17 November, 2020
बुद्धिचाल एक रणनीतिक बोर्ड खेल हो। बुद्धिचाललाई चेस पनि भनिन्छ । यसलाई ६४ वर्गको चेकर बोर्डमा खेलिन्छ । यो खेलमा विशिष्ट नियमहरूको पालना गरिन्छ । यस खेलमा दुई खेलाडीहरू हुन्छन् । जो पालैपालो आफ्नो चाल चल्छन् । बुद्धिचाल विश्वव्यापी रूपमा लाखौं मानिसको लोकप्रिय खेल हो । बुद्धिचाल धेरै पुरानो खेल हो भन्ने मान्यता छ ।बुद्धिचाललाई राजाहरूको खेल पनि भनिन्छ । विभिन्न सर्भेक्षणअनुसार बुद्धिचाललाई सातौँ शताब्दीभन्दा अघिको भारतीय खेल चतुरङ्गाबाट साभार गरिएको भन्ने भनाइ पनि छ । विकिपीडियाबाट प्राप्त जानकारीअनुसार चेसको प्रारम्भ छैटौँ शताब्दीमा भएको हो । बुद्धिचाललाई पहिला भारतमा चत्रंग भनिन्थ्यो । पछि यो खेल बिस्तार हुँदै जाँदा पर्सियन र युरोपियन मुलुकमा पुग्यो । त्यहाँबाट यो खेलको आवरणमा र नियम मा धेरै परिवर्तनहरू आए । यस खेलका पुराना संस्करणले अदालतलाई चित्रण गर्थ्यो ।
चेस दुई सहभागीबीच खेलिन्छ । यसमा चालिने गोटीहरू १६ वटा हुन्छन् । यी गोटीहरू सेता र काला रङका हुन्छन् । चेसका गोटीहरूमा ८ सिपाही, २ हात्ती, २ ऊँट, २ घोडा, १ राजा र १ मन्त्री हुन्छन् । यी सबै प्रकारका गोटीहरू भिन्न भिन्न किसिममा चालिने गरिन्छ । चेसको प्रमुख उद्देश्य भनेको विरोधी राजालाई पासोमा पार्नु हो । पासोमा पर्नु भनेको राजालाई चाल चल्ने मौका नदिनु हो । यसलाई चेकमेट पनि भनिन्छ । बुद्धिचाल खेल्नका लागि सर्वप्रथम बोर्डलाई मिलाउनुपर्छ । सबै गोटीहरूलाई आआफ्नो ठाउँमा राखेर खेल सुरु गरिन्छ । परम्परागत चलनचल्तीआनुसार जहिले पनि सेतोले खेल आरम्भ गर्छ । खेलको नियमअनुसार सिपाहीको पहिलो चाल दुई वर्गको गर्न सकिन्छ; तर त्यसपछिका चाल सबै एक वर्गका मात्र हुन्छन् । सिपाहीलाई आगाडि मात्र चाल्न सकिन्छ । हात्तीलाई भने आगाडि, पछाडि, दायाँ, बायाँतिर चलाउन सकिन्छ ।ऊँटलाई छड्के मात्र चाल्न सकिन्छ । राजा भनेको सबैभन्दा महत्वपूर्ण गोटी हो, तर जति महत्वपूर्ण छ, त्यति शक्तिशाली छैन । राजा चारैतिर एक वर्ग मात्र चाल्न मिल्छ । मन्त्री भनेको बुद्धिचालमा रहेको सबैभन्दा शक्तिशाली गोटी हो । मन्त्रि आगाडि , पछाडि , दायाँ, बाँया, छड्के चाल्न सकिन्छ । घोडालाई अक्षर “L” को जता पनि चाल्न सकिन्छ ।
चेसमा सिपाहीले विपक्षीको ठाउँमा पुग्यो भने पदोन्नति प्राप्त गर्छ र हात्ती, ऊँट, घोडा अथवा मन्त्रीमा परिवर्तन हुन सक्छ । यो नियमले गर्दा हामीले तीन वटा हात्ती, ऊँट, घोडा र दुई मन्त्रीसँग खेल्न सक्छौँ । बुद्धिचाल भनेको एक रणनीतिक खेल हो । यो खेलमा विजयी हुन रणनीतिक सिप चाहिन्छ ।
