Written by: Yavna Sharma - 29066, Grade VIII
Posted on: 06 June, 2024
कृषि नेपालको अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड हो, जसले बहुसङ्ख्यक जनतालाई रोजगारी प्रदान गर्दै खाद्य सुरक्षामा योगदान पुर्याएको छ । कृषि खाद्य उत्पादनका लागि मात्र होइन दिगो विकासका लागि पनि महत्त्वपूर्ण रहेको छ । यस निबन्धले नेपालको विकासमा कृषिले कसरी योगदान पुर्याउन सक्छ भन्ने कुराको खोजी गर्नेछ ।
पहिलो, कृषिले बहुसङ्ख्यक जनसङ्ख्यालाई रोजगारीको अवसर प्रदान गरी आर्थिक विकासमा योगदान पुर्याउन सक्छ । नेपालको ७०% भन्दा बढी जनसङ्ख्या कृषिमा संलग्न रहेको अनुमान गरिएको छ । कृषिमा आयआर्जन गर्ने र ग्रामीण क्षेत्रमा रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्ने क्षमता छ तर सरकार र निजी क्षेत्रले प्रायः बेवास्ता गरेका छन् । कृषिमा लगानी गरेर सरकारले रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्न र साना किसानको आम्दानीमा वृद्धि गरी गरिबी न्यूनीकरणमा योगदान पुर्याउन सक्छ ।
दोस्रो, कृषिले खाद्य उत्पादन बढाएर खाद्य सुरक्षामा आत्मनिर्भर बन्न सक्छ । नेपाल विश्वको सबैभन्दा कम विकसित देश हो, जहाँ ठूलो जनसङ्ख्याले खाद्य असुरक्षाको सामना गरिरहेका छन् । कृषिमा लगानीले खाद्यान्न उत्पादन बढाउन मद्दत गर्न सक्छ, जसले गर्दा मानिसका लागि खाद्यान्न र राम्रो पोषणमा पहुँच बढ्छ । यसले देशको खाद्य सुरक्षालाई बढावा दिन र राम्रो स्वास्थ्य नतिजामा योगदान दिन सक्छ ।
तेस्रो, कृषिले वातावरण मैत्री अभ्यासलाई बढावा दिएर दिगो विकासमा योगदान दिन सक्छ। कृषि प्रायः वातावरणीय ह्रास, वन फँडानी र माटोको क्षयसँग सम्बन्धित छ । यद्यपि संरक्षण खेती, अन्तरबाली र बाली घुमाउने जस्ता दिगो कृषि अभ्यासहरूलाई प्रवर्द्धन गरेर सरकारले वातावरण संरक्षण गर्न सक्छ । यसले खाद्यान्न उत्पादनमा वृद्धि गर्दै वातावरणमा कृषिको प्रतिकूल प्रभावलाई कम गरी दिगो विकासमा योगदान पुर्याउन सक्छ।
चौथो, सरकारले ग्रामीण उत्पादनलाई बजार उपलब्ध गराउँदा कृषिले ग्रामीण विकासमा योगदान पुर्याउन सक्छ । ग्रामीण क्षेत्रलाई सहरी बजारसँग जोड्न सडक, भण्डारण सुविधा र प्रशोधन केन्द्रजस्ता पूर्वाधारमा लगानी गरेर यो हासिल गर्न सकिन्छ । यसले रोजगारीका अवसरहरू सिजना गर्न, ग्रामीण-शहरी बसाइँसराइ घटाउन र ग्रामीण उत्पादनको बजार उपलब्ध गराउन सक्छ ।
पाँचौँ, कृषिले लैङ्गिक समानता प्रवर्द्धन गरी सामाजिक विकासमा योगदान पुर्याउन सक्छ। नेपालमा महिलाहरूलाई प्रायः कृषिमा निर्णय प्रक्रियाबाट वञ्चित गरिएको छ । उनीहरूको सहभागितालाई सक्रिय बनाउँदै कृषिमा लैङ्गिक समानता प्रवर्द्धन गर्नुपर्दछ । महिलाहरूले निर्णय प्रक्रियामा भाग लिन र कृषि उत्पादनमा योगदान दिन सक्छन् । यसले लैङ्गिक असमानता घटाउन, लैङ्गिक समानता प्रवर्द्धन गर्न र महिला सशक्तीकरणमा योगदान पुर्याउन सक्छ ।
अन्त्यमा, नेपालको विकासमा कृषिले महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउन सक्छ । कृषिमा लगानी गरेर सरकारले आर्थिक विकास, खाद्यान्न उत्पादन बढाउन, दिगो विकास प्रवर्द्धन, ग्रामीण विकास प्रवर्द्धन र लैङ्गिक समानता प्रवर्द्धन गर्न सक्छ । देशको विकासमा कृषिले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ । दिगो विकास प्रवर्द्धन गर्न र गरिबी घटाउन कृषिमा लगानी गर्नु आवश्यक छ भन्ने मलाई विश्वास छ ।
